ادب و آداب در دين زرتشتي

اصول دين زرتشت :
ايرانيان در درازناي تاريخ ده هزار ساله خود از بنيانگذاران اصلي تمدن و فرهنگ بوده اند و به پيشرفت جهان به نيکي کمک نموده اند. اشوزرتشت پيامبر يکتاپرستي در جهان است که در 3745 سال پيش (1386 خورشيدي) به پيامبري برگزيده شد و دين را تعريف کرد و فرهنگ ديني را بنيان نهاد ...

 اشوزرتشت، پيام اهورامزدا (داناي بزرگ هستي بخش) را به شيوايي و رسايي در سروده هاي خويش آورده است. پيامهاي كتاب آسماني اشوزرتشت "گاتاها" نام دارد كه نخستين سرودهاي شعرگونه جهان است و از درست زيستن و رستگاري سخن مي گويد. گاتاها، انديشه پرور و خردگرا است و براي همه انسان ها در هر جا و زماني ساده ترين و بهترين الگوي رفتاري را به گونه خردمندانه و به دور از هرگونه پندارهاي خرافي و نادرست، گفته است. پيام گاتاها، مانتره است كه «سخن انديشه برانگيز» معني مي دهد. از ديدگاه گاتاها، زندگي مادي انسان بايستي با طبيعت سازگار و هماهنگ باشد و در بينش مينوي انسان بايد با ياري وهومن دريچه دل خود را به سوي راز هستي بگشايد تا روشنايي راستين را ببيند.
سخن گاتاها تنها براي دانايان است زيرا نادان بر پايه احساسات تند و بي انديشه خود حركت مي كند و گوش شنوايي براي پيام اهورايي ندارد. هنگامي كه دانا انديشه راستي را مي آموزد، بايد دانش و بينش خود را به ديگران به ويژه افراد ناآگاه برساند، تا پنداربافي و خرافات از جامعه انساني رخت بربندد. شناخت خداوند، پرورش و پويايي، ويژگي هاي اخلاقي و نزديك شدن به اهورامزدا، ارزشمندترين آرمان سفارش شده اشوزرتشت در زندگي انسان است.
گاتاها و آموزش هاي اخلاقي آن:
يکتاپرستي :
گاتاها نخستين کتاب سپندينه اي است که از چندين هزار سال پيش مردمان را به شاهراه يگانگي راهنمائي نموده و بر ضد گروه پروردگاران آريايي آيين مزديسنا (يکتاپرستي) را استوار ساخت. در سراسر اوستا خداوند يگانه اهورامزدا (داناي بزرگ هستي بخش) ناميده شده است.
آرمان زندگي :
نگرش آيين زرتشت به جهان هستي، پيروي و پيوستن به قانون اَشا است. از ديدگاه او، خداوند جان و خِرَد ، جهـان را بر پايه هنجـاري آفريده كه بر همه هستي حكمفـرماسـت. او اين هنجار و نظم خردمنـدانه را « اَشـا » مي نامد و انسان بايد خود را با هنجار هستي، همگام و همراه سازد. در آموزش هاي اشوزرتشت آمان از آفرينش و نتيجه از زندگاني اين است كه هر فردي بايد در آبادي جهان و شادماني جهانيان بكوشد و خود را با انديشه ، گفتار و كردارنيك جاوداني نمايد. اشوزرتشت مي گويد :
" ما بايد نيروي خود را صرف خدمت و خوشبختي ديگران نمائيم و آسايش آنان را فراهم آوريم تا بتوانيم جهان و جهانيان را خوشبخت سازيم. چند برداشت آموزنده ديگر از گاتاها : سراسر گاتاها پند و درس زندگيست.

براي نمونه چند مورد آن را مي آوريم:
1. آزادي :
كيش اشوزرتشت، دين آزادگي و آيين داد و اميد است. براي نمونه گاتاها، انسان را به گزينش منش نيك، رهبر دانا، دوست خردمند و همسر اَشو سفارش مي كند ولي وادار نمي سازد. دين زرتشت به هر شخص به عنوان فرد ارج مي گذارد. آزادي و اختيار يكي از با ارزش ترين داده اهورايي است و هيچ كسي حق گرفتن آن را ندارد. اي خداوند خرد هنگاميکه در روز ازل جسم و جان آفريدي و از منش خويش نيروي انديشيدن و خرد بخشيدي. زماني که به تن خاکي روان دميدي و به انسان نيروي کارکردن و سخن گفتن و رهبري کردن عنايت فرمودي خواستي تا هر کس به دلخواه و با کمال آزادي راه و کيش خود را برگزيند.

هات 31 بند 11

2. برابري زن و مرد : در آيين زرتشت، انسان ها از هر نژاد ، مليت و قوم، با هر زبان و رنگ پوست، دين و باور، از حقوقي برابر برخوردارند. برتري ديني، قومي و نژادي در اين آيين نيست. زرتشت تنها عامل برتري را پايبندي به قانون اَشا و پيروي از انديشه، گفتار و كرداد نيك مي داند. از ديدگاه اشوزرتشت، خداوند، همه انسانها را آزاد آفريده و آنها را از بخشش آزادي و خِرَد برخوردار ساخته تا با بهره گيري از انديشه خويش، ديدگاه پيشنهادهاي گوناگون را ارزيابي كند و با اختيار كامل بهترين راه را در زندگاني برگزينند. چنانكه انسان ها از آزادي انديشه و بيان برخوردارند، از حق آزادي در گزينش دين و آيين نيز بهره مند هستند. وقتي انسان ها از حقوقي مسازي برخوردار باشند، زن و مرد نيز در همه مراحل مادي و مينوي زندگي حقوقي برابر دارند. اي مردم بهترين سخنان را به گوش هوش بشنويد و با انديشه روشن و ژرف بيني آنها را بررسي کنيد. هر مرد و زن راه نيک و بد را شخصاً برگزينيد.
هات 30 بند 2 3.
خوشبختي ما در خوشبختي ديگران : مزدا اهورايي که فرمانرواي يگانه است چنين پاداش روا داشته است که « خوشبختي از آن کسيست که ديگران را خوشبخت سازد.» هات 34 بند1 4. مهر ورزي : در آيين زرتشت، جنگ و دشمني چه از براي كشورگشايي و چه بنام گسترش دين، نادرست است. او به جهاني سرشار از دوستي و مهرباني مي انديشد. همه انسانها بايد با پيوستن و پايبندي به اَشا ، مهرباني و يگانگي را در بين خود گسترش دهند تا دوستي جهاني پديدار گردد. هر زرتشتي به هنگام نيايش روزانه ، باوز و پيمان خود را در سرود « مَزده يسنو اَهمي» به مهر و آشتي در دين مزدايي زرتشي استوار مي سازد؛ او آييني را پيروي مي کند که مخالف جنگ و خونريزي و ستايشگر آشتي، از خود گذشتگي و پارسايي است. اين سخنان را به نو عروسان و تازه دامادان مي گويم . اميدوارم اندرزم را بگوش هوش بشنويد و با ضميري روشن آنرا نيک دريابيد و بخاطر بسپريد : هميشه با نيک منشي و مهر و دوستي زندگي کنيد و در راستي و پاکي و مهر ورزي از يکديگر پيشي جوئيد. چه بيگمان از زندگي سرشار از خوشي و خوشبختي برخوردار خواهيد شد. هات 53 بند5 5. شادي و شاد زيوي : دين زرتشت، آيين شادماني است. از اين رو پيروان زرتشت شاد بودن و خوش زيستن را برگزيده اند و از افسردگي و سوگواري دوري مي کنند. در اين آيين جشن و سرور يکي از راه هاي نيايش و ستايش خداوند و نزديک شدن به اوست. پيامبر ايران، پيروان خود را شادمان و خشنود مي خواهد زيرا در پرتو اين فروزه ها، تنِ انسان ، نيرومند و روان او شاد مي گردد. در نتيجه شوق به کار و کوشش در آن فزوني مي يابد. در بينش اشوزرتشت خوشبختي و آسايش راستين تنها با تلاش و از راه راستي به دست مي آيد و هرگز انساني که از راه ناشايست خود را خوشبخت مي پندارد به خرسندي راستين دست نيافته است.
اي پروردگار براي برخورداري از شادماني و خوشبختي ، بخشايش بيمانندت را بمن بنما. اي هستي بخش بخشايشي را که از انديشه و کردار نيک سرچشمه مي گيرد بمن ارزاني دار. اي آرميتي اي نمود عشق و بردباري، بوسيله راستي دلهاي ما را روشن ساز تا به شادي و خوشبختي دست يابيم.
هات 33 بند 13 و هات 33 بند 10
6. سازندگي و آبادي : يكي از مؤثرترين عوامل آباداني و پيشرفت كه خوشبختي مردمان را به دنبال خواهد داشت، كار و كوشش است. اشوزرتشت از همه خواستار است كه در راستاي پيروي از قانون اَشا و به ياري منش نيك تا آنجا كه مي توانند براي پيشرفت و آسايش جامعه انساني تلاش كنند و سازندگي ايجاد نمايند. هنرآفريني و تلاش در انجام كارنيك، يكي از راه هاي نيايش پروردگار است. بر اين پايه، درويشي، رياضت كشيدن، تنبلي و گوايي از كارهاي ناشايست مي باشد. پروردگار را بشود مانند کسانيکه جهان را بسوي رسايي و آبادي پيش ميبرند از آفريده هاي وفادار تو باشيم. هات 30 بند9
7. آموزش : دانا بايد با دانش خويش نادان را آگاه سازد. نشايد که نابخرد گمراه بماند.
هات 31 بند17
8. راستي : اي مردان و زنان از دروغ بپرهيزيد. از پيشرفت ريا و فريب جلوگيري کنيد و بدانيد آن خوشي و سروري که از راه نادرست و بدبختي و بيچارگي ديگران بدست آيد جز رنج و افسوس چيزي ببار نخواهد آورد.
هات 53 بند6
9. باور ايمان : مرد خردمند با آگاهي از اينکه عشق و ايمان به خدا سرچشمه راستي است گمراهان و زشتکاران را به پرورش منش پاک و انجام کار نيک و مهرورزي به ديگران اندرز خواهد داد و سرانجام اي خداوند جان و خرد همه زشتکاران با آگاهي از حقيقت بسوي تو خواهند آمد.
هات 34 بند 10
10. کمک به ديگران : مرد دانا و توانائي که بنا به دستور ايزدي و يا از راه مهر و عواطف انساني خواستاران کمک را خواه از هواخواهان راستي و يا دروغ به گرمي پذيرا شود. او پيرو راه اشا بوده و زندگيش سراسر سرشار از راستي و درستي مي باشد. اي هستي بخش دانا او بخردي است که با نيروي دانش، گمراه را از تباهي و نيستي رهانيده و او را به خودشناسي و اتکا به نفس رهبري خواهد کرد.
هات 46 بند 5
11. مهر و دوستي : خشم و نفرت را از خود دور کنيد. اجازه ندهيد اندشه هايتان به خشونت و ستم گرايش پيدا کند. به منش پاک و مهر و محبت دلبستگي نشان دهيد، رادمردان پاک سرشت براي گسترش راستي و درستي پيوند استوار خواهند ساخت و هواخواهان راستي را بسوي بهشت جايگاه تو اي اهورا که منزلگه راستان و پاکان است رهبري خواهند کرد. هات 48 بند7